Hoe om te gaan met je verdriet. Er lijkt niets moeilijker dan dat. Of het moet zijn het verdriet en de pijn van een ander onder ogen te zien. Het liefste zouden we de ander overladen met goedbedoelde adviezen om er snel weer overheen te komen. Maar wie helpen we daarmee?

Moeite
Onlangs had ik een gesprek met een klant die zich al drie jaar geen raad weet met zijn verdriet. “En het lijkt wel of het steeds lastiger wordt”, zei hij. “Alsof het me steeds meer moeite kost om te accepteren dat mijn zus er niet meer is.”

Tijd
Dat lijkt misschien wat vreemd. Want je hoort zo vaak dat de tijd alle wonden heelt. Of dat het eerste jaar na een verlies het ergste is. Maar als je dat eenmaal achter de rug hebt dat het makkelijker wordt. Het kan zijn dat dat voor sommige mensen geldt. Maar het is zeker niet op iedereen van toepassing.

‘Normaal’
Ieder heeft namelijk zijn eigen proces en volgt een eigen weg daarin. Er is geen spoorboekje dat bepaalt hoe de route loopt en op welk moment welk station in het rouwproces wordt bereikt. Laat je niet vertellen hoe het ‘normaal gesproken’ gaat of hoe je hoort te rouwen. En wat ‘normaal’ is en wat niet.

Persoonlijk
Door de jaren heen zijn verschillende modellen ontwikkeld die beschrijven hoe een rouwproces verloopt. Maar laten we eerlijk zijn: een mens is veel te divers is om in een model te stoppen. Schrik daarom niet als het bij jou anders loopt dan bij een ander. Want jij hebt andere ervaringen, andere voorkeuren, een ander referentiekader. Al die aspecten bepalen namelijk de richting van jouw persoonlijke proces.

Betekenis
Hoe het zich voor jou ook ontwikkelt, niets is raar of afwijkend. En ook: niets is gemiddeld of ‘normaal’. Want jij bent uniek in hoe je jouw verlies met je meedraagt en betekenis toekent aan dat verlies. Dat gebeurt op je eigen tempo, op jouw manier, in je eigen volgorde en op het voor jou juiste moment.